De minister van SZW heeft in haar brief van 26 augustus 2022 diverse knelpunten en hardheden benoemd in de uitvoering van de WIA. Door een oplopend tekort aan UWV-verzekeringsartsen waardoor veel beoordelingen van claims op de WIA-uitkering niet tijdig plaatsvonden, zag de minister zich genoodzaakt in te grijpen. Een van de maatregelen betreft de sinds 1 oktober 2022 geldende vereenvoudigde WIA-beoordeling voor werknemers die deze datum de wachttijd hebben volgemaakt en 60 jaar of ouder zijn. Het gaat hier om buitenwettelijk beleid.
Hoofdlijnen
De vereenvoudigde beoordeling komt er op neer dat zulke werknemers alleen worden gezien door een arbeidsdeskundige en dat ze standaard recht krijgen op een WGA 80-100 uitkering tot hun AOW-leeftijd. Dan geldt er geen inkomenseis en daardoor volgt na afloop van de loongerelateerde uitkering (LGU) een (qua hoogte gelijke) loonaanvullingsuitkering (LAU1). Normaliter geldt dat als een werknemer een WGA-uitkering in de klasse 35-80 krijgt ,hij na afloop van de LGU moet voldoen aan de inkomenseis. Dat betekent dat hij minimaal 50% van zijn door het UWV vastgestelde restverdiencapaciteit moet benutten om in aanmerking te komen voor een LAU. Lukt dat niet dan valt hij terug op de aan het minimumloon gerelateerde vervolguitkering (VVU).
De werknemers houden recht op re-integratiedienstverlening van het Werkbedrijf van het UWV. Ook vindt er bij het einde van de 104 weken loondoorbetaling, de wachttijd, een reguliere poortwachtertoets, ook wel RIV-toets (toetsing van het re-integratieverslag) genoemd, plaats. Is er door de werkgever niet genoeg gedaan aan re-integratie, kan er een loonsanctie bestaande uit een verlenging van de loonbetalingsverplichting met maximaal 52 weken worden opgelegd.
De kosten van de WGA 80-100 uitkering zullen niet doorberekend worden aan werkgevers. Als voorwaarde geldt dat werknemer en werkgever het samen eens moeten zijn over de vereenvoudigde beoordeling. Ook als ze er niet voor kiezen worden de lasten niet toegerekend aan de werkgever.
Uitzonderingen
Er geldt een aantal uitzonderingen op deze algemene werkwijze
- Er zijn geen benutbare mogelijkheden (GBM-situatie). De verzekeringsarts beoordeelt de duurzaamheid van de arbeidsongeschiktheid. Bij duurzaamheid wordt een IVA-uitkering toegekend.
- Er zijn marginale mogelijkheden/zeer geringe mogelijkheden die maken dat volledige arbeidsongeschiktheid aannemelijk is. De verzekeringsarts beoordeelt de duurzaamheid. Ook hier geldt dat als duurzaamheid wordt aangenomen, een IVA-uitkering wordt toegekend.
- Er zijn verdiensten groter dan 65% van het maatmanloon en een praktische schatting op basis van deze verdiensten is mogelijk. De WIA-aanvraag wordt afgewezen.
Werknemers die onder de maatregel een toekenning WGA 80-100 krijgen, worden naar het Werkbedrijf overgedragen voor re-integratiebegeleiding. Als een werkgever eigenrisicodrager voor de WGA is, blijft die werkgever verantwoordelijk voor de re-integratie.
De maatregel gold tot eind vorig jaar maar is inmiddels verlengd tot eind 2024. Dus voor werknemers die daarvoor het einde van de wachttijd bereiken en dan 60 jaar of ouder zijn geldt de vereenvoudigde WIA-beoordeling.
Herbeoordelingen
Bij een herbeoordeling op verzoek van een werkgever dan wel werknemer, de zogenaamde vraaggestuurde herbeoordeling, voert het UWV een volledige sociaal-medische beoordeling uit. Deze kan leiden tot toekenning van IVA, verhoging van de arbeidsongeschiktheidsklasse (IVA), behoud van de arbeidsongeschiktheidsklasse (WGA 80-100) of verlaging van de arbeidsongeschiktheidsklasse (35-80 of <35). Als om een herbeoordeling wordt verzocht om een IVA-uitkering te verkrijgen, bestaat dus het risico op een andere, lagere uitkomst. Dit wordt versterkt doordat de uitgangspositie onbekend is. In de meeste gevallen is immers niet eerder een (volledige, dus ook medische) beoordeling uitgevoerd. UWV voert binnen de 60 plus maatregel op eigen initiatief geen herbeoordelingen uit, tenzij tijdens de re-integratiebegeleiding het vermoeden ontstaat dat de werknemer recht heeft op een IVA-uitkering. Daarnaast beëindigt UWV de uitkering als er gedurende een jaar verdiensten zijn ter hoogte van meer dan 65% van het maatmanloon. De divisie Uitkeren stelt dit vast en verstuurt de beslissing. Op verzoek stelt de arbeidsdeskundige daarvoor alsnog het maatmanloon vast.
Werken loont
Mocht de 60-plusser die een vereenvoudigde beoordeling heeft gekregen aan het werk gaan dan worden eventuele verdiensten verrekend conform huidige werkwijze; van elke euro werken blijft er € 0,30 over. Zo zit er in de WIA een prikkel om aan het werk te gaan omdat dit altijd meer oplevert dan een uitkering. Bijkomend punt is dat op loon uit dienstbetrekking de witte tabel van toepassing is waardoor er arbeidskorting geldt en het bruto/netto traject gunstiger is dan wanneer er alleen een WGA-uitkering wordt toegekend. Daarop wordt immers de groene tabel toegepast waardoor er geen arbeidskorting geldt.
Resultaten
De eerste effecten van de door het UWV genomen maatregelen om de achterstanden in de WIA-claimbeoordelingen terug te dringen lijken inmiddels zichtbaar. De laatste maanden van 2022 lieten een lichte stabilisatie van de achterstanden zien en in de eerste helft van 2023 was er een lichte afname. De verwachting is dat met de tijdelijke maatregelen en het werken in sociaal medische centra (SMC’s) het aantal WIA-claimbeoordelingen dat UWV kan verrichten, de komende jaren zal toenemen.
Met name de vereenvoudigde WIA-claimbeoordeling voor 60-plussers heeft bijgedragen aan het terugdringen van de achterstanden en kan op veel draagvlak rekenen. Uit het cliënttevredenheidsonderzoek dat het UWV heeft uitgevoerd blijkt dat werknemers en werkgevers de dienstverlening rond de vereenvoudigde beoordeling goed vinden en dat zij het gevoel hebben goed op de hoogte te zijn gebracht over de voor- en nadelen. Het UWV blijft de komende tijd inzetten op de omslag naar het werken in SMC’s. Dit is een cultuuromslag die tijd kost. De evaluatie laat zien dat de verzekeringsarts effectiever wordt ingezet. Op andere gebieden is nog tijd nodig om goed te kunnen inschatten wat het totale effect van de SMC’s gaat zijn.
Octas
Inmiddels is er een Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) in het leven geroepen die moet kijken naar een andere vormgeving van het arbeidsongeschiktheidsstelsel waarbij aandacht moet zijn voor activering en inkomenszekerheid. De OCTAS moet in het huidige kwartaal rapporteren.